روش‌های مصرف مواد مخدر را از مجموعه‌های رمضانی بیاموزید!

آثار مناسبتی ماه رمضان سیما در سال‌های اخیر به مجموعه‌هایی پربینننده و به عرصه‌ای برای رقابت شبکه‌ها تبدیل شده‌اند. اما در مجموعه های ماه رمضان امسال نکته‌هایی دیده می‌شود که خبر از تغییر خطوط قرمز دارد. گرچه این تغییر نه تنها امیدوارکننده نیست، بلکه نشاندهنده متزلزل بودن قواعد و ممیزی‌ها در سازمان بزرگ صدا و سیما است.سال‌های گذشته در یک جریان مستمر و طراحی شده پدیده چندهمسری و ازدواج موقت به یکی از عناصر تکراری مجموعه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی تبدیل و با وجود انتقادهایی که به حمایت آشکار رسانه ملی از این پدیده شد، در اغلب مجموعه‌ها و فیلم‌ها خانواده‌های ایرانی درگیر این معضل بودند.

این ماجرا تا آنجا ادامه یافت که قبح مسئله کمرنگ شد و دیگر دیدن مردهای دوزنه یا مردانی که به همسرشان خیانت می‌کنند در رسانه ملی به یک عادت تبدیل شد. به نظر می‌رسد جریانی تازه در تلویزیون شکل گرفته و قصد دارد در میان بهت و حیرت مخاطب معضل اعتیاد را هم مثل پدیده چندهمسری به موضوعی پیش پا افتاده تبدیل کند.در مجموعه‌های امسال حضور معتادها پررنگتر از قبل شده و پای آنها حتی به مجموعه “روز حسرت” هم کشیده شده که ادعای ماورایی بودن دارد. اگر شوخی با تیپ معتاد در “بزنگاه” و “مامور بدرقه” به نوعی پذیرفتنی باشد در “روز حسرت” با رویکرد خاص به مسائل معنوی اشاره مستقیم به اعتیاد و نمایش تمایل شخصیت فریده به مصرف مواد مخدر سئوال‌برانگیز است.

در این سال‌ها تلویزیون قواعدی عجیب داشته که مدام تغییر کرده و هیچ مدیری خود را موظف ندانسته درباره این سیاست‌های یک بام و دو هوا توضیح بدهد. اگر قرار است خطوط قرمز و حساسیت‌ها کمرنگ شود باید این قاعده شامل همه مجموعه‌ها و فیلم‌ها باشد اما عملا این اتفاق نمی‌افتد و فقط گروهی خاص از این موهبت (اگر بشود نامش را موهبت گذاشت) بهره می‌برند.هر چه اشاره‌ها، انتقادها و کنایه‌ها پررنگتر و عمیق‌تر بشود، تیغ ممیزی تیزتر می‌شود. به یاد بیاوریم حاشیه‌هایی را که پخش مجموعه “ساعت شنی” به وجود آورد. این مجموعه تصویری از جامعه و بحران‌های اخلاقی آن پیش چشم مخاطب قرار می‌داد که تاثیرگذار و گاه تکاندهنده بود اما سازمان تاب نیاورد و مجموعه را ممیزی کرد.

فیلم‌های سینمایی زیادی در پخش تلویزیونی به این بهانه که با مقررات سیما همخوانی ندارند جرح و تعدیل می‌شوند و دامن این تغییر گاهی فیلمی معناگرا مثل “خیلی دور، خیلی نزدیک” را هم گرفته است. با این شرایط طبیعی است به این جریان تازه که می‌خواهد اعتیاد را به یک ماجرای مفرح و بامزه تبدیل کند مشکوک باشیم.در “بزنگاه” روی موضوع اعتیاد نادر (رضا عطاران) تاکید می‌شود و در هر قسمت شاهد تلاش او برای تهیه و مصرف مواد هستیم. همه می‌دانند او معتاد است، مرتب در این باره صحبت می‌کنند و هیچ چیز مانع پرداختن به این ماجرا نمی‌شود. نادر حتی پای دختر خردسالش را هم به ماجرا باز و مواد را در لباس او پنهان می‌کند.

با دیدن این سکانس‌ها و تاکید بر جزئیات شیوه‌های مختلف مصرف انواع مواد مخدر نمی‌توان از کمرنگ شدن خطوط قرمز سیما خوشحال شد. آیا این میزان توجه به جزئیات در مورد اعتیاد، کارکرد داستانی یا زیبایی‌شناسانه در مجموعه دارد یا سیاستی است تا حساسیت مخاطب را نسبت به معضل اجتماعی حاد اعتیاد کمرنگ کند؟این ماجرا به شکلی دیگر در “مامور بدرقه” و “روز حسرت” تکرار می‌شود و گویی نمی‌توان سراغ قصه‌ای رفت که معتادها در آن حضور نداشته باشند. کارگردان‌های این مجموعه‌ها اشاره‌های غیرمستقیم و گذرا را به اعتیاد کافی نمی‌دانند و به این ضعف شخصیت‌ها اشاره‌هایی پررنگ دارند.

سکانس خرید مواد مخدر در “روز حسرت” کاملا گویا است، اما کارگردان در فصلی دیگر این فرصت را به شخصیت‌ها می‌دهد تا مفصل درباره این موضوع و اعتیاد فریده (مهراوه شریفی‌نیا) صحبت کنند. تمایل این شخصیت برای مصرف هم با نشان دادن مواد و تاکید روی نوع آن و شیوه مصرف همراه است که واقعا ضروری نیست.مجموعه‌های ماه رمضان در حالی به ترویج اعتیاد می‌پردازند که مطمئنا در رسانه ملی فیلم سینمایی “خون‌بازی” به کارگردانی رخشان بنی‌اعتماد و محسن عبدالوهاب با وجود تحسین شدن در محافل داخلی و خارجی نمی‌تواند فرصت نمایش به شکل کامل پیدا کند. در حالی که این فیلم یک اثر اجتماعی با کارکرد قوی آموزشی است.

مستند خوش‌ساخت و جذاب “سرخ” کیوان علیمحمدی و امید بنکدار با موضوع ایدز با وجود همه امتیازها از شبکه چهار پخش می‌شود تا کمتر بیننده داشته باشد، اما مخاطب میلیونی مجموعه‌های رمضان ۳۰ شب با هر سن و قشر باید در معرض جریانی باشد که به نظر می‌رسد قرار است تصویر تکاندهنده و تلخ اعتیاد را از مقابل دیدگانمان محو کند و این غم‌انگیز است…کودک، نوجوان، میانسال، پیر، زن، مرد و همه و همه در شب‌های معنوی ماه رمضان امسال در حالی به تماشای روش‌های نوین و سنتی مصرف مواد مخدر می‌نشینند و ناخودآگاه به آن می‌خندند که سال‌هاست بسیاری از همین مخاطبان در حسرت دیدن یکی از سازهای موسیقایی نوین و سنتی مانده‌اند و شاید این آرزو را با خود به دنیای دیگر ببرند.